Σε προηγούμενες ενότητες μιλήσαμε για τους φιλέλληνες που πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων. Για παράδειγμα μιλήσαμε για τον Ιταλό Γκαλίνα που συμμετείχε στη σύνταξη του πρώτου ελληνικού συντάγματος. Τι ήταν όμως οι φιλέλληνες ;
Φιλέλληνες ονομάζονται οι ξένοι υπήκοοι (κυρίως Ευρωπαίοι) που εμπνεύστηκαν από την επανάσταση του ’21 και βοήθησαν τους εξεγερμένους Έλληνες με διάφορους τρόπους :
– Κάποιοι ήρθαν και πολέμησαν δίπλα στους Έλληνες επαναστάτες. Περίπου 1.200 φιλέλληνες συμμετείχαν σε διάφορες μάχες της ελληνικής επανάστασης.
– Κάποιοι άλλοι οργάνωσαν φιλελληνικές οργανώσεις, μοίραζαν ανακοινώσεις, έγραφαν σε εφημερίδες, έστελναν στους Έλληνες χρήματα και εφόδια, προσπαθούσαν να επηρεάσουν τις κυβερνήσεις των χωρών τους.
Έρανος για τον Αγώνα των Ελλήνων , Γαλλία 1826
Οι φιλέλληνες ήταν άνθρωποι που εμπνεύστηκαν από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης ή από την αρχαία Ελλάδα.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ (1802 –1885) ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός, ο πλέον σημαντικός και προβεβλημένος εκπρόσωπος του κινήματος του γαλλικού ρομαντισμού. Ήταν ανάμεσα στους ένθερμους υποστηρικτές της ελληνικής υπόθεσης. Εκφράζει τις ιδέες του, στην ποιητική συλλογή «Τα Ανατολίτικα», που κυκλοφορεί το 1829, με αναφορές στην Ελληνική Επανάσταση και σε κορυφαία γεγονότα, όπως η Σφαγή της Χίου.
Ο Λόρδος Βύρων ήταν Άγγλος ποιητής, από τους σημαντικότερους φιλέλληνες. Απεβίωσε στις 19 Απριλίου του 1824 στο Μεσολόγγι, ύστερα από πυρετό. ήταν τότε μόνο 37 ετών. Η συμβολή του στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας υπήρξε μεγάλη. Τόσο με το ποιητικό του έργο όσο και με την παρουσία του ενίσχυσε το φιλελληνικό ρεύμα.
Πολιορκία της Ακρόπολης : Ο Κιουταχής κατευθύνεται στην Αθήνα (1826) την οποία την κυριεύει όλη εκτός από
την Ακρόπολη.
Την Ακρόπολη την υπερασπίζεται αποτελεσματικά ο Γκούρας με τη φρουρά.
Οι Έλληνες έπρεπε πάση θυσία να κρατήσουν ελεύθερη την Ακρόπολη για να διατηρήσουν την επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα.
– Οι μάχες του Καραϊσκάκη : Η αρχιστρατηγία στη Στερεά ανατίθεται στο Γεώργιο Καραϊσκάκη.
Αποφασίζει πως πρέπει να κόψει τον ανεφοδιασμό του Κιουταχή από τη Θεσσαλία.
Πιστεύει πως με αυτόν τον τρόπο θα τον αναγκάσει να υποχωρήσει. Νικάει τους Οθωμανούς σε δύο μάχες, στο Δίστομο και την Αράχοβα και κατευθύνεται προς την Αττική στην οποία στήνει στρατόπεδο στο Κερατσίνι (1827).
– Η μάχη του Φαλήρου : Η κυβέρνηση διορίζει δύο Άγγλους στρατιωτικούς, τους Τσωρτς και Κόχραν, αρχηγούς του στρατού και του στόλου αντίστοιχα.
Οι δύο Άγγλοι αποφασίζουν κατά μέτωπο επίθεση στον Κιουταχή για να απελευθερώσουν την Ακρόπολη, παρά τις αντιρρήσεις του Καραϊσκάκη.
Την παραμονή της μάχης, και ενώ ο Καραϊσκάκης είχε δώσει εντολή να μην εμπλακούν σε αψιμαχίες με τους Τούρκους, ένα μικροεπεισόδιο παίρνει διαστάσεις μάχης και ο Καραϊσκάκης σκοτώνεται.
Το αποτέλεσμα της μάχης του Φαλήρου που ακολούθησε ήταν καταστροφικό για την ελληνική πλευρά. Πολλοί από τους οπλαρχηγούς χάνουν τη ζωή τους και η φρουρά της Ακρόπολης αναγκάζεται να συνθηκολογήσει (1827).
Ο θάνατος του Καραϊσκάκη παραμένει ένα άλυτο ιστορικό μυστήριο. Κάποιοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι η σφαίρα που τον τραυμάτισε θανάσιμα προήλθε από το τουρκικό στρατόπεδο, κάποιοι άλλοι όμως ισχυρίζονται ότι προήλθε από το ελληνικό στρατόπεδο. Η αντιπαράθεση γύρω από αυτό το γεγονός και η ιστορική αναζήτηση συνεχίζεται καθώς δεν υπάρχουν αποδείξεις που μπορούν να τεκμηριώσουν τη μια ή την άλλη εκδοχή.
Όταν οι φωτεινές ακτίνες περνούν από τον αέρα σε ένα άλλο διαφανές υλικό ή από ένα άλλο διαφανές υλικό στον αέρα, αλλάζουν πορεία. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται διάθλαση. Το φαινόμενο της διάθλασης το αξιοποιούμε με ειδικού σχήματος διαφανή σώματα, τους φακούς. Διακρίνουμε δύο είδη φακών, τους συγκλίνοντες και τους αποκλίνοντες. Όταν μια φωτεινή δέσμη συναντήσει στην πορεία της ένα συγκλίνοντα φακό, οι φωτεινές ακτίνες κατευθύνονται, συγκλίνουν, προς ένα σημείο.
Αντίθετα, όταν συναντήσουν έναν αποκλίνοντα φακό, απλώνουν, όπως λέμε διαφορετικά αποκλίνουν.
σ.106
Όταν το λευκό φως του Ήλιου πέσει επάνω σε ένα γυαλί με ακανόνιστο σχήμα, σε μια σαπουνόφουσκα, ακόμη και σε ένα διάφανο πλαστικό στυλό, παρατηρούμε ότι εμφανίζονται διάφορα χρώματα. Το λευκό φως είναι, λοιπόν, σύνθεση πολλών ακτινοβολιών με διαφορετικά χρώματα. Την ανάλυση του λευκού φωτός παρατήρησε πρώτος ο Newton το 1666. Στη φύση την ανάλυση του λευκού φωτός την παρατηρούμε, όταν μετά από βροχή επικρατεί ηλιοφάνεια. Το φως τότε αναλύεται στα αιωρούμενα σταγονίδια του νερού δημιουργώντας το ουράνιο τόξο.
Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου κράτησε έναν ολόκληρο χρόνο. Στην αρχή οι πολιορκημένοι κατάφερναν να αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις των Οθωμανών. Ο Μιαούλης κατάφερνε να σπάει τον αποκλεισμό από τη θάλασσα και να εφοδιάζει το Μεσολόγγι με τρόφιμα.
Το Δεκέμβριο του 1825 φτάνει στο Μεσολόγγι ο στόλος και ο στρατός του Ιμπραήμ. Η κατάσταση στο Μεσολόγγι έχει γίνει απελπιστική.
Οι Μεσολογγίτες μετά από τον στενό αποκλεισμό από τους Τουρκοαιγυπτίους, την αδυναμία της κυβέρνησης να βοηθήσει και την αποτυχία του Μιαούλη να σπάσει τον αποκλεισμό αποφασίζουν να επιχειρήσουν έξοδο ανάμεσα από το εχθρικό στρατόπεδο. Η έξοδος έγινε τον Απρίλιο του 1826. Ο αιφνιδιασμός που περίμεναν οι Μεσολογγίτες δεν πέτυχε γιατί οι Τουρκοαιγύπτιοι είχαν ενημερωθεί για την έξοδο.
Η θυσία του Μεσολογγίου, πλημμύρισε τους άλλους Έλληνες και τους Ευρωπαίους με αισθήματα θαυμασμού.
1η Φάση της πολιορκίας:
Από τον Απρίλιο ως το Δεκέμβριο του 1825 κράτησε η πρώτη φάση της πολιορκίας, και στο διάστημα αυτό οι Τούρκοι έφτασαν σε απόσταση μερικών δεκάδων μέτρων από το τείχος.
Μια ισχυρή επίθεση του Κιουταχή στις 21 Ιουλίου 1825 απέτυχε και τρεις μέρες αργότερα μια ελληνική νυκτερινή αντεπίθεση προκάλεσε σοβαρότατες απώλειες στο τουρκικό στρατόπεδο. Στο μεταξύ ελληνικά πλοία είχαν διασπάσει το θαλάσσιο αποκλεισμό και είχαν εφοδιάσει τους πολιορκουμένους με τροφές και πολεμοφόδια, ενώ στις αρχές Αυγούστου η άμυνα του Μεσολογγίου ενισχύθηκε με 1500 ακόμα άντρες. Μετά τις άκαρπες επιθέσεις του ο Κιουταχής αποσύρθηκε στις γύρω υπώρειες και κατά διαστήματα βομβάρδιζε την πόλη, χωρίς όμως την ασφυκτική πίεση των πρώτων μηνών.2η Φάση της πολιορκίας:
Το Δεκέμβριο του 1825 άρχιζε η δεύτερη φάση της πολιορκίας όταν ο Ιμπραήμ έφτασε στο Μεσολόγγι με ισχυρή δύναμη (10.000 άνδρες), αποφασισμένος να το καταλάβει. Μετά την απόρριψη από τους πολιορκούμενους της πρότασής του για παράδοση, η πολιορκία έγινε στενότερη και από το Φεβρουάριο οι πολιορκούμενοι πιέζονταν από τις επιθέσεις των Αιγυπτίων και από την πείνα. Τα νησάκια της λιμνοθάλασσας, προπύργια του Μεσολογγίου, έπεσαν στα χέρια του εχθρού, εκτός από την Κλείσοβα, που η νίκη των Ελλήνων υπήρξε θριαμβευτική. Οι πολιορκούμενοι μάταια περίμεναν την ενίσχυσή τους από το Ναύπλιο, και η προσπάθεια του ελληνικού στόλου να λύσει την πολιορκία από τη θάλασσα αποδείχτηκε αδύνατη. Μόνη λύση μέσα σε αυτές τις συνθήκες, που διαρκώς χειροτέρευαν, απέμεινε η έξοδος.Η ΕΞΟΔΟΣ
Οι πολιορκημένοι, απελπισμένοι πια, πήραν την οριστική απόφαση να επιχειρήσουν έξοδο τη νύχτα της 10ης Απριλίου προς την 11η, Κυριακή των Βαΐων, και ειδοποίησαν σχετικά τους Έλληνες του στρατοπέδου της Δερβέκιστας να προσπαθήσουν να φέρουν αντιπερισπασμό στους Τούρκους. Αποφάσισαν να σκοτώσουν όλους τους αιχμαλώτους, καθώς και τα γυναικόπαιδα για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Ενώ η πρώτη απόφαση πραγματοποιήθηκε, τη δεύτερη απέτρεψε ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ. Οι ασθενείς και τραυματισμένοι μεταφέρθηκαν στα πιο οχυρά σπίτια και εκεί να πεθάνουν πολεμώντας. Το μεσημέρι της 10ης Απριλίου καταρτίστηκε το σχέδιο και το δειλινό άρχισαν όλοι να μαζεύονται στις προσδιορισμένες θέσεις. Κατά τις 6.30 ακούστηκε επάνω στο Ζυγό η ομοβροντία του ελληνικού επικουρικού σώματος, που είχε φθάσει από τη Δερβέστικα. Όταν νύχτωσε οι περισσότεροι της φρουράς είχαν βγει έξω από την πόλη και περίμεναν το σύνθημα του ξεκινήματος. Το σχέδιό τους όμως προδόθηκε και οι Τουρκοαιγύπτιοι άρχισαν να τους κτυπούν με πυκνά πυρά κανονιών και τουφεκιών. Τελικά οι Έλληνες αποφάσισαν να κινηθούν’ όρμησαν οι άνδρες των δύο πρώτων σωμάτων με τα γιαταγάνια και τα σπαθιά τους επάνω στις εχθρικές γραμμές. Καμιά δύναμη δεν ήταν ικανή να αναχαιτήσει το χείμαρρο εκείνο των απελπισμένων. Ο καθένας τους κοίταζε πως να ανατρέψει τα εμπόδια που βρίσκονταν μπροστά του και να περάσει. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε από το τρίτο σώμα των γυναικοπαίδων η φωνή «οπίσω, οπίσω, μωρέ παιδιά!» και αποχωρίστηκαν μερικοί από τα δύο πρώτα σώματα. Η σύγκρουση ήταν φονικότατη. Οι Έλληνες ανατρέπουν όποιον βρουν μπροστά τους και προχωρούν αφήνοντας πίσω πολλούς νεκρούς. Την πορεία τους συνόδευσαν δύο εκρήξεις από την πόλη. Η πρώτη από την έκρηξη των υπονόμων και η άλλη από την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης με τον ηρωικό Χρήστο Καψάλη. Οι Έλληνες είχαν απώλειες και από τους κρυμμένους στα διάφορα υψώματα και τις χαράδρες Αλβανούς. Μολαταύτα αντιμετώπιζαν με σταθερότητα τον αόρατο εχθρό.
Είχε αρχίζει να γλυκοχαράζει η Κυριακή των Βαΐων, όταν η μάχη έπαψε. Εκεί επάνω μόνο, στην κορυφή του Ζυγού, μπόρεσαν να αναπνεύσουν λίγο ελεύθερα. Από τους 3000 στρατιωτικούς που πήραν μέρος στην έξοδο, μόνο 1300 σώθηκαν. οι υπόλοιποι 1700 σκοτώθηκαν στις συμπλοκές της εξόδου. Από τις γυναίκες, 13 μόνο Σουλιώτισσες σώθηκαν και από τα παιδιά τρία ή τέσσερα. Οι απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων υπολογίστηκαν σε 5000. Τη ντροπή του ελληνικού εμφυλίου πολέμου εξαγνίζει η θυσία μιας πόλης και των αγωνιστών της.Η θυσία του Μεσολογγίου, που επί 12 ολόκληρους μήνες αντιστάθηκε ηρωικά, προώθησε το ελληνικό ζήτημα, όσο καμιά άλλη ελληνική νίκη: πλημμύρισε τους άλλους Έλληνες και τους Ευρωπαίους με αισθήματα θαυμασμού για τους άνδρες της φρουράς του και τον ηρωικό πληθυσμό του Μεσολογγίου. Πραγματικά σπάνια συναντά κανείς στις σελίδες της ιστορίας παραδείγματα παρόμοιας υπεράνθρωπης ψυχικής αντοχής. Οι φλόγες του Μεσολογγίου θέρμαναν τις καρδιές των πολιτισμένων λαών και τους ξεσήκωσαν σε μια αληθινή σταυροφορία για την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους.«Τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι» Δ. ΣΟΛΩΜΟΣ
Ο σουλτάνος αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον σουλτάνο της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ για να αντιμετωπίσει τους Έλληνες. Το κοινό τους σχέδιο προέβλεπε τα εξής:
Οι αιγυπτιακές δυνάμεις με αρχηγό τον Ιμπραήμ θα επιχειρούσαν στο νότιο Αιγαίο (Κρήτη, Κάσο) και την Πελοπόννησο, ενώ οι τουρκικές δυνάμεις στο βόρειο Αιγαίο και στη Στερεά. Στο τέλος, Τούρκοι και Αιγύπτιοι, θα χτυπούσαν τα νησιά και όσες περιοχές παρέμεναν επαναστατημένες.
– Το ελληνικό ναυτικό δεν μπόρεσε να αντιδράσει στις επιχειρήσεις των Τουρκοαιγυπτίων λόγω του εμφύλιου πολέμου και οι Αιγύπτιοι κινήθηκαν ανενόχλητοι εναντίον της Κρήτης και της Κάσου. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι επιτίθενται και καταστρέφουν τα Ψαρά (1824).
Ο ελληνικός στόλος ανοίγεται στο Αιγαίο και έτσι καταφέρνει να αντιμετωπίσει τις τουρκικές επιθέσεις στη Σάμο. Στην ναυμαχία του Γέροντα (1824) ο ελληνικός στόλος, με ναύαρχο τον Μιαούλη, αντιμετώπισε νικηφόρα τον ενωμένο τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος αποσύρεται σε ασφαλές μέρος και το σχέδιό του στη θάλασσα αποτυγχάνει.
– Ο Ιμπραήμ αποβίβασε τον στρατό του στην Πελοπόννησο το 1825. Οι Έλληνες δεν μπόρεσαν να τον εμποδίσουν επειδή ήταν διαιρεμένοι από τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί ήταν φυλακισμένοι. Ο υπουργός Εσωτερικών Παπαφλέσσας πρότεινε την αποφυλάκισή τους.
Ο ίδιος συγκέντρωσε στρατό και οχυρώθηκε στο Μανιάκι της Μεσσηνίας για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ.
Στη μάχη που δόθηκε σκοτώθηκε ο ίδιος και όλοι του οι άνδρες, δίνοντας ένα υψηλό παράδειγμα αυτοθυσίας.
Το φίλημα του Ιμπραήμ στο νεκρό Παπαφλέσσα. Λάδι. Ανδρ. Γεωργιάδη.
– Μετά τη μάχη στο Μανιάκι, η κυβέρνηση έδωσε γενική αμνηστία. Διορίζει τον Κολοκοτρώνη αρχιστράτηγο.
Ο Ιμπραήμ καταφέρνει να καταλάβει την Τριπολιτσά και κατευθύνεται προς το Ναύπλιο.
Στην πορεία του για το Ναύπλιο αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, από τον Υψηλάντη.
Ο Κολοκοτρώνης καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο τον στρατό του Ιμπραήμ, γιατί είναι καλά οργανωμένος από Ευρωπαίους αξιωματικούς και αποφασίζει να τον αντιμετωπίσει με κλεφτοπόλεμο, κάτι που βοηθούσε την επανάσταση να διατηρηθεί.
Ταυτόχρονα, η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε στο Γάλλο συνταγματάρχη Κάρολο Φαβιέρο να οργανώσει τακτικό στρατό.
10-02-2022
