Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 (σύντομη επισκόπηση)

1. Η Φιλική Εταιρεία (1814)

Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1814. Ήταν μια επαναστατική μυστική οργάνωση που σκοπό της είχε την οργάνωση του αγώνα για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Ιδρυτές της ήταν οι έμποροι Τσακάλωφ, Σκουφάς και Ξάνθος. Ζήτησαν να γίνει αρχηγός ο Καποδίστριας (τότε υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας) αλλά αρνήθηκε. Ζήτησαν από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη να γίνει αρχηγός ο οποίος δέχτηκε.

2. Η έναρξη της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία (1821)

Οι Φιλικοί με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη αποφάσισαν  να ξεκινήσει η Επανάσταση από τη Μολδοβλαχία. Η Επανάσταση ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 1821. Η αποφασιστικότερη μάχη δόθηκε στο Δραγατσάνι (1821)  όπου οι Ιερολοχίτες έπεσαν μέχρι ενός στο πεδίο της μάχης. Η επανάσταση πλέον είχε σβήσει στη Μολδοβλαχία. Η επανάσταση στη Μολδοβλαχία είχε και τη θετική της πλευρά, αφού ανάγκασε τους Τούρκους να στείλουν ένα μέρος του στρατού τους στην περιοχή διασπώντας έτσι τις δυνάμεις τους.

3. Η Επανάσταση εξαπλώνεται (1821)

C                 Η Επανάσταση ξεκίνησε ταυτόχρονα και στην Πελοπόννησο (Μάρτιος 1821) αλλά και στη Στερεά Ελλάδα και στα νησιά. Αποτέλεσμα της υπεροχής των Ελλήνων  στη θάλασσα ήταν τα νησιά να μένουν ελεύθερα ενώ οι Οθωμανοί εμποδίζονταν να αποβιβάσουν στρατό. Πρότασή του Κολοκοτρώνη ήταν να καταλάβουν την Τριπολιτσά που ήταν το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου. Αν έπεφτε αυτή στα χέρια των επαναστατών τα υπόλοιπα κάστρα δε θα άντεχαν για πολύ. Η πολιορκία της Τριπολιτσάς ξεκίνησε.

C                 Οι Οθωμανοί την περίοδο αυτή βρίσκονταν σε πόλεμο με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων. Ο Χουρσίτ πασάς (διοικητής της Πελοποννήσου που είχε αναλάβει την καταστολή της εξέγερσης του Αλή πασά) ανησύχησε και έστειλε στρατό να βοηθήσει τους πολιορκημένους. Οι οπλαρχηγοί της Στερεάς ανέλαβαν να αποκόψουν την πορεία των Τούρκων. Στο πεδίο της μάχης έπεσαν σημαντικοί αγωνιστές όπως ο ο Αθανάσιος Διάκος (στην Αλαμάνα). Όμως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έκλεισε το δρόμο στους Τούρκους με λιγοστές δυνάμεις στο Χάνι της Γραβιάς.  Τελικά ο τουρκικός στρατός δεν μπόρεσε να περάσει στην Πελοπόννησο.

C                 Στο μεταξύ η Τριπολιτσά αβοήθητη έπεσε στα χέρια των Ελλήνων μετά από φοβερή πολιορκία. Το σχέδιο του Κολοκοτρώνη είχε πετύχει.

 

4. Το τουρκικό σχέδιο (1822)

Οι Τούρκοι οργανώνονται για αντεπίθεση. Μια στρατιά θα κατέπνιγε την επανάσταση στη Δ. Ελλάδα και μια άλλη στην Ανατολική. Οι δύο στρατοί θα συναντιούνταν στην Πελοπόννησο όπου θα έφτανε και ο τουρκικός στόλος.

C                 Ο στόλος με αρχηγό τον Καρά Αλή κινήθηκε εναντίον της Χίου. Χιλιάδες στρατιώτες αποβιβάστηκαν στο νησί και το κατέστρεψαν. Λίγο αργότερα ο Κανάρης ανατίναξε την τουρκική ναυαρχίδα στο λιμάνι της Χίου. Ο τουρκικός στόλος εγκαταλείπει τα σχέδιά του.

Επιχείρηση Δυτικής Ελλάδας

C                 Μετά την εξόντωση του Αλή πασά ο Χουρσίτ αποφάσισε να καταπνίξει την επανάσταση στην Ήπειρο. Οι Έλληνες μαζί με πολλούς φιλέλληνες αντιμετώπισαν τους Τούρκους στο Πέτα, όπου και νικήθηκαν. Οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να καταφύγουν στα Επτάνησα. Μετά την ήττα στη μάχη του Πέτα, πολλοί Έλληνες που πήραν μέρος στη σύγκρουση κατέφυγαν στο Μεσολόγγι, το οποίο οι Τούρκοι πολιόρκησαν. Γρήγορα όμως έφτασαν ενισχύσεις στους πολιορκημένους  και λύθηκε η πολιορκία.

Επιχείρηση Ανατολικής Ελλάδας

C                 Αρχηγός της εκστρατείας στην Πελοπόννησο ορίστηκε ο Δράμαλης, που με τεράστια δύναμη έφτασε στο Άργος. Ο Κολοκοτρώνης τον αντιμετώπισε εφαρμόζοντας την τακτική της «καμένης γης», υποχρεώνοντάς τον να φύγει από το Μοριά. Κατά την υποχώρησή του στα Στενά των Δερβενακίων έγινε μια μεγάλη μάχη  όπου οι Τούρκοι ηττήθηκαν, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες και λάφυρα. Η Επανάσταση εδραιώθηκε.

 

5. Το τουρκοαιγυπτιακό σχέδιο (1824 – 1825)

Ο σουλτάνος αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον σουλτάνο της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ για να αντιμετωπίσει τους Έλληνες. Το κοινό τους σχέδιο προέβλεπε τα εξής:

C                 Οι αιγυπτιακές δυνάμεις με αρχηγό τον Ιμπραήμ θα επιχειρούσαν στο νότιο Αιγαίο (Κρήτη, Κάσο) και την Πελοπόννησο, ενώ οι τουρκικές δυνάμεις στο βόρειο Αιγαίο και στη Στερεά. Στο τέλος, Τούρκοι και Αιγύπτιοι, θα χτυπούσαν τα νησιά και όσες περιοχές παρέμεναν επαναστατημένες.

C                 Το ελληνικό ναυτικό δεν μπόρεσε να αντιδράσει στις επιχειρήσεις των Τουρκοαιγυπτίων λόγω του εμφύλιου πολέμου και οι Αιγύπτιοι κινήθηκαν ανενόχλητοι εναντίον της Κρήτης και της Κάσου. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι επιτίθενται και καταστρέφουν τα Ψαρά (1824). Ο ελληνικός στόλος ανοίγεται  στο Αιγαίο και έτσι καταφέρνει  να αντιμετωπίσει τις τουρκικές επιθέσεις στη Σάμο. Στην ναυμαχία του Γέροντα (1824) ο ελληνικός στόλος, με ναύαρχο τον Μιαούλη, αντιμετώπισε νικηφόρα τον ενωμένο τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος αποσύρεται σε ασφαλές μέρος και το σχέδιό του στη θάλασσα αποτυγχάνει.

C                 Ο Ιμπραήμ αποβίβασε τον στρατό του στην Πελοπόννησο το 1825. Οι Έλληνες δεν μπόρεσαν να τον εμποδίσουν επειδή ήταν διαιρεμένοι από τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί ήταν φυλακισμένοι.Ο υπουργός Εσωτερικών Παπαφλέσσας πρότεινε την αποφυλάκισή τους. Ο ίδιος συγκέντρωσε στρατό και οχυρώθηκε στο Μανιάκι της Μεσσηνίας για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ. Στη μάχη που δόθηκε σκοτώθηκε ο ίδιος και όλοι του οι άνδρες, δίνοντας ένα υψηλό παράδειγμα αυτοθυσίας.

C                 Μετά τη μάχη στο Μανιάκι, η κυβέρνηση έδωσε γενική αμνηστία. Διορίζει τον Κολοκοτρώνη αρχιστράτηγο. Ο Ιμπραήμ καταφέρνει να καταλάβει την Τριπολιτσά και κατευθύνεται προς το Ναύπλιο. Στην πορεία του για το Ναύπλιο αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, από τον Υψηλάντη.

C                 Ο Κολοκοτρώνης καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο τον στρατό του Ιμπραήμ, γιατί είναι καλά οργανωμένος από Ευρωπαίους αξιωματικούς και αποφασίζει να τον αντιμετωπίσει με κλεφτοπόλεμο, κάτι που βοηθούσε την επανάσταση να διατηρηθεί.

 

6. Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825 – 1826)

Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου κράτησε έναν ολόκληρο χρόνο. Στην αρχή οι πολιορκημένοι κατάφερναν να αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις των Οθωμανών.  Ο Μιαούλης κατάφερνε να σπάει τον αποκλεισμό από τη θάλασσα και να εφοδιάζει το Μεσολόγγι με τρόφιμα. Το Δεκέμβριο του 1825 φτάνει στο Μεσολόγγι ο στόλος και ο στρατός του Ιμπραήμ. Η κατάσταση στο Μεσολόγγι έχει γίνει απελπιστική. Οι Μεσολογγίτες μετά από τον στενό αποκλεισμό από τους Τουρκοαιγυπτίους, την αδυναμία της κυβέρνησης να βοηθήσει και την αποτυχία του Μιαούλη να σπάσει τον αποκλεισμό αποφασίζουν να επιχειρήσουν έξοδο ανάμεσα από το εχθρικό στρατόπεδο. Η έξοδος έγινε τον Απρίλιο του 1826.  Ο αιφνιδιασμός που περίμεναν οι Μεσολογγίτες δεν πέτυχε γιατί οι Τουρκοαιγύπτιοι είχαν ενημερωθεί για την έξοδο. Η θυσία του Μεσολογγίου,  πλημμύρισε τους άλλους Έλληνες και τους Ευρωπαίους με αισθήματα θαυμασμού.

 

7. Πολιορκία της Ακρόπολης  – Προσπάθειες να διατηρηθεί επαναστατημένη η Στερεά

C                 Ο Κιουταχής κατευθύνεται στην Αθήνα (1826) την οποία την κυριεύει όλη εκτός από την Ακρόπολη. Την Ακρόπολη την υπερασπίζεται αποτελεσματικά ο Γκούρας με τη φρουρά.  Οι Έλληνες έπρεπε πάση θυσία να κρατήσουν ελεύθερη την Ακρόπολη για να διατηρήσουν την επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα.

C                 Η αρχιστρατηγία στη Στερεά ανατίθεται στο Γεώργιο Καραϊσκάκη. Αποφασίζει πως πρέπει να κόψει τον ανεφοδιασμό του Κιουταχή από τη Θεσσαλία. Πιστεύει πως με αυτόν τον τρόπο θα τον αναγκάσει να υποχωρήσει. Νικάει τους Οθωμανούς δύο μάχες, στο Δίστομο και την Αράχοβα και κατευθύνεται προς την Αττική στην οποία στήνει στρατόπεδο στο Κερατσίνι (1827).

C                 Η κυβέρνηση διορίζει δύο Άγγλους στρατιωτικούς, τους Τσωρτς και Κόχραν, αρχηγούς του στρατού και του στόλου αντίστοιχα. Οι δύο Άγγλοι αποφασίζουν κατά μέτωπο επίθεση στον Κιουταχή για να απελευθερώσουν την Ακρόπολη, παρά τις αντιρρήσεις του Καραϊσκάκη. Την παραμονή της μάχης, και ενώ ο Καραϊσκάκης είχε δώσει εντολή να μην εμπλακούν σε αψιμαχίες με τους Τούρκους, ένα μικροεπεισόδιο παίρνει διαστάσεις μάχης και ο Καραϊσκάκης σκοτώνεται. Το αποτέλεσμα της μάχης του Φαλήρου που ακολούθησε ήταν καταστροφικό για την ελληνική πλευρά. Πολλοί από τους οπλαρχηγούς χάνουν τη ζωή τους και η φρουρά της Ακρόπολης αναγκάζεται να συνθηκολογήσει (1827).  

 

8. Οι φιλέλληνες και η συμβολή τους στην επανάσταση

Φιλέλληνες ονομάζονται οι ξένοι που εμπνεύστηκαν από την επανάσταση του ’21 και βοήθησαν τους εξεγερμένους Έλληνες με διάφορους τρόπους : Κάποιοι ήρθαν και πολέμησαν δίπλα στους εξεγερμένους. Κάποιοι άλλοι οργάνωσαν φιλελληνικές οργανώσεις, μοίραζαν ανακοινώσεις, έγραφαν σε εφημερίδες, έστελναν στους εξεγερμένους χρήματα και εφόδια, προσπαθούσαν να επηρεάσουν τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Οι φιλέλληνες ήταν άνθρωποι που εμπεύστηκαν από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης ή από την αρχαία Ελλάδα. Οι πιο γνωστοί φιλέλληνες ήταν ο Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ και ο Άγγλος ποιητής Λόρδος Μπάυρον.

 

9. Οι Εθνοσυνελεύσεις και οι αποφάσεις που πήραν

Α΄ Εθνοσυνέλευση, 1821, Επίδαυρος. Ψήφισε το πρώτο ελληνικό σύνταγμα. Κήρυξε την ελληνική ανεξαρτησία. Εξέλεξε δύο σώματα, το βουλευτικό και το εκτελεστικό.

Β΄ Εθνοσυνέλευση, 1823, Άστρος. Ψηφίζεται νέο σύνταγμα. Δημιουργούνται τρία κόμματα, το Αγγλικό, το Γαλλικό και το Ρωσικό, ανάλογα με τη χώρα που συμπαθούσε ο κάθε οπαδός. Οι αντιπαραθέσεις και οι διαφωνίες ανάμεσα στις ηγετικές ομάδες (κοτζαμπάσηδες, οπλαρχηγοί, φαναριώτες) οδήγησαν σε εμφύλιο πόλεμο.

Γ΄ Εθνοσυνέλευση, 1827, Τροιζήνα. Ψηφίζεται νέο πιο δημοκρατικό σύνταγμα και εκλέγεται κυβερνήτης της χώρας ο Ιωάννης Καποδίστριας.

 

10. Το έργο του Καποδίστρια

C                 Οικονομία: Δημιούργησε τράπεζα, στην οποία κατέθεσε πρώτος την προσωπική του περιουσία. Έκοψε νομίσματα, το φοίνικα, για να αντικαταστήσει τα τουρκικά γρόσια και να διευκολύνει τις συναλλαγές που μέχρι τότε γίνονταν κυρίως με ανταλλαγές προϊόντων.

C                 Εκπαίδευση:  Ίδρυσε σε όλη τη χώρα πολλά σχολεία, τα αλληλοδιδακτικά, στα οποία οι καλύτεροι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων, με τη βοήθεια του δασκάλου, μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση στους μικρότερους μαθητές.

C                 Γεωργία: Ίδρυσε γεωργική σχολή στην Τίρυνθα για να εκπαιδεύονται οι αγρότες.  Εισήγαγε την καλλιέργεια της πατάτας και φρόντισε για την ανάπτυξη της μεταξοκαλλιέργειας.

C                 Διοίκηση: Εφάρμοσε συγκεντρωτική πολιτική. Διέλυσε την εθνοσυνέλευση που τον εξέλεξε και πήρε όλες τις εξουσίες στα χέρια του καταργώντας το Σύνταγμα.

Αντιδράσεις εναντίον του Καποδίστρια και η δολοφονία του

C                 Τα μέτρα του Καποδίστρια ήταν αντίθετα με τις παραδοσιακές διοικητικές  αντιλήψεις των κοτζαμπάσηδων. Επίσης δυσαρέστησαν κάποιους οπαδούς της δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας. Δημιουργήθηκε έτσι ένα πολύ άσχημο κλίμα εναντίον του, το οποίο οδήγησε στη δολοφονία του στο Ναύπλιο (1831).

 

11. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στους Έλληνες

Το 1821, οι Μεγάλες Δυνάμεις ακολουθώντας τη γραμμή της Ιερής Συμμαχίας καταδικάζουν την επανάσταση. Ήταν η εποχή που η Ιερή Συμμαχία καταδίκαζε κάθε επαναστατικό κίνημα. Μετά το 1823, αλλάζουν σιγά – σιγά στάση για να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή. Το 1827, υπογράφουν τη Συνθήκη του Λονδίνου (Ιουλιανή συνθήκη) : Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν ότι οι δυο εμπόλεμες πλευρές (Έλληνες και Οθωμανοί) υποχρεωτικά θα κάνουν ανακωχή και θα αρχίσουν διαπραγματεύσεις για αυτονομία της Ελλάδας. Οι Οθωμανοί δεν δέχονται τη συνθήκη. Η αδιάλλακτη στάση τους οδηγεί στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου (1827) όπου οι στόλοι Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας νίκησαν και κατέστρεψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Αμέσως μετά ξεκινάει Ρωσοτουρκικός πόλεμος που τελειώνει με ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτές οι εξελίξεις μετατόπισαν τη στάση των Μεγάλων Δυνάμεων που το 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου αποφασίζουν την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Τα σύνορα του νέου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους περιλαμβάνουν την Πελοπόννησο, την Εύβοια, τις Κυκλάδες και τη Στερεά  μέχρι τη γραμμή Παγασητικού και Αμβρακικού κόλπου.