Κλέφτες και αρματολοί

Παρατήρησε την εικόνα. Πρόκειται για ένα ραγιά. Υπάρχει κάτι που σου κάνει εντύπωση;

 

Θυμόμαστε ότι ανάμεσα στα άλλα, οι ραγιάδες απαγορευόταν να ιππεύουν άλογα και να οπλοφορούν.

Κάνουμε υποθέσεις για τα όπλα της εικόνας και την κατοχή τους από ένα ραγιά.

 

Διαβάζουμε προσεκτικά το παρακάτω δημοτικό – κλέφτικο τραγούδι:

Κάτω στου βάλτου τα χωριά
Ξηρόμερο και Άγραφα
Και στα πέντε βιλαέτια
Φάτε, πιείτε μωρ’ αδέρφια.

Εκεί είν’ οι Κλέφτες οι πολλοί
ούλοι ντυμένοι στο φλουρί
κάθονται και τρων και πίνουν
και την Άρτα φοβερίζουν.

Βρε Τούρκοι κάτσετε καλά
γιατί σας καίμε τα χωριά!
Γρήγορα το αρματολίκι
γιατ’ ερχόμαστε σα λύκοι.

Βιλαέτι : μεγάλη διοικητική περιοχή/περιφέρεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Για παράδειγμα, υπήρχαν τα Βιλαέτια Θεσσαλονίκης, Μοναστηρίου, Κοσσυφοπεδίου, κτλ.

Διακρίνετε κάποια απειλή ; Σε ποιο στίχο ; Τι να ήταν αυτοί οι κλέφτες ; Τι ζητάνε στο τέλος του τραγουδιού ;

 

Οι κλέφτες  αναγκάζονταν ή επέλεγαν να καταφύγουν στα βουνά, όπου για να επιβιώσουν επιδίδονταν στη ληστεία. Συχνά είχαν την υποστήριξη των απλών κατοίκων στα χωριά που τους αγαπούσαν για τη θαρραλέα στάση τους απέναντι στους Οθωμανούς. Οι κλέφτες ήταν συνηθισμένοι στον πόλεμο και στο χειρισμό των όπλων, υμνήθηκαν για την τόλμη τους στα κλέφτικα τραγούδια και βοήθησαν αργότερα στην Ελληνική Επανάσταση. Αντίστοιχες ένοπλες ομάδες ανυπάκουων υπήρχαν σε όλα τα Βαλκάνια στα χρόνια της Τουρκοκρατίας- χαϊντούκοι στη Σερβία, χαϊντούτοι στη Βουλγαρία.

 

Κλέφτες και φαινόμενα ληστείας υπήρχαν στη Βαλκανική χερσόνησο από παλιά, πριν ακόμη έρθουν οι Οθωμανοί.

Οι κλέφτες ζούσαν στα βουνά και μάλιστα στις πιο δυσπρόσιτες περιοχές τους, για να μη μπορεί η οθωμανική εξουσία να τους ελέγχει .

Ζούσαν μαζί συνήθως 30 με 50 κλέφτες, σε πολύ σκληρές συνθήκες, όπως φαίνεται και από το παραδοσιακό τραγούδι παρακάτω. Ζούσαν από την κλοπή και τον πόλεμο.

Ακόμη κι όταν δεν συγκρούονταν βρίσκονταν σε επιφυλακή ή ασκούνταν στο πέταγμα της πέτρας, στο τρέξιμο, στο άλμα και τη σκοποβολή.

 

Οι αρματολοί ήταν ένοπλες ομάδες οργανωμένες από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της ασφάλειας και την καταπολέμηση της ληστείας.

 

ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΡΜΑΤΟΛΩΝ – ΚΛΕΦΤΩΝ

Συχνές ήταν οι συγκρούσεις αρματολών και κλεφτών. Μια ομάδα κλεφτών μπορούσε να έρθει σε συμφωνία με την οθωμανική εξουσία και να πάρει ένα αρματολίκι, να γίνουν δηλαδή υπεύθυνοι για την τήρηση των νόμων. Όταν η συμφωνία χαλούσε, η ίδια ομάδα μπορούσε να γίνει ξανά κλέφτικη. Ο σουλτάνος φρόντιζε να παραμερίζει τους αρματολούς, που αποκτούσαν ιδιαίτερη δύναμη. Τότε αυτοί ξαναγίνονταν κλέφτες. Συχνά κλέφτες και αρματολοί συνεργάζονταν με αποτέλεσμα οι λέξεις κλέφτης και αρματολός να σημαίνουν το ίδιο πράγμα.

 

Βασικό λεξιλόγιο για τους κλέφτες

Λημέρι: η έδρα μιας κλέφτικης ομάδας, συνήθως βρισκόταν σε φυσικά οχυρωμένη θέση.

Καπετάνιος: ο αρχηγός της κλέφτικης ομάδας.

Πρωτοπαλίκαρα: έμπιστοι σύντροφοι του αρχηγού.

Καραούλι: σκοπιά, φρουρά

Γιουρούσι: ομαδική και μάλλον ανοργάνωτη επίθεση

Χωσιά: ενέδρα, παγίδα

Μπαϊράκι: σημαία

Αρματολίκι : η περιοχή που εξουσίαζαν οι αρματολοί και στην οποία ήταν υπεύθυνοι για την τήρηση της τάξης

 

Κλέφτικα τραγούδια

Τα κλέφτικα τραγούδια ως διακριτό είδος των δημοτικών τραγουδιών  πήρε το όνομά του από το περιεχόμενο των στίχων του. Τα κλέφτικα τραγούδια είναι δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης περιόδου  μετά τον 16ο αιώνα και στα θέματά τους περιγράφεται η δράση των κλεφτών και των αρματολών.

 Στους στίχους εγκωμιάζεται η ζωή, τα κατορθώματα, η νικηφόρα μάχη ή ο ένδοξος θάνατός τους. 

Στα κλέφτικα τραγούδια αποτυπώνονται στιγμές από τη δράση των ομάδων αυτών. Πρόκειται κυρίως για περιστατικά ένοπλης αντιπαράθεσης κλέφτικων ομάδων με αρματολικές, αλλά και όψεις από τη ζωή τους γενικότερα. 

 

Μαύρη μωρέ πικρή η ζωή που κάνουμε

εμείς οι μαύροι κλέφτες, εμείς οι μαύροι κλέφτες.

Όλη μωρέ, όλη μερούλα πόλεμο.

Όλη μερούλα πόλεμο το βράδυ καραούλι.

Με φό μωρέ με φόβο τρώμε το ψωμί.

Με φόβο τρώμε το ψωμί, με φόβο περπατάμε.

Το χε- μωρέ, το χέρι μου προσκέφαλο

το χέρι μου προσκέφαλο και το σπαθί μου στρώμα,

και το σπαθί μου στρώμα και το σπαθί μου στρώμα,

Ποτέ μωρέ, ποτέ μας δεν αλλάζουμε.

Ποτέ μας δεν αλλάζουμε και δεν ασπροφορούμε.

Οι αντιθέσεις που αναπτύσσονται στους διαλόγους των κλέφτικων τραγουδιών είναι μεταξύ πλούσιων κατά φτωχών ή κυρίων κατά δούλων, γαιοκτημόνων κατά μικροκαλλιεργητών, αρχόντων κατά ραγιάδων.

Εγώ ραγιάς δε γένομαι, Τούρκους δεν προσκυνάω,

δεν προσκυνώ τους άρχοντες και τους κοτζαμπάσηδες,

μον’ καρτερώ την άνοιξη, να ’ρθουν τα χελιδόνια,

να βγουν οι βλάχες στα βουνά, να βγουν οι βλαχοπούλες

 

Πηγή για τα κλέφτικα τραγούδια : http://el.wikipedia.org/